امكانسنجي اجراي تلهمديسين در دانشگاه علوم پزشكي هرمزگان 1 2 1 محمدحسين حيوي حقيقي جهانپور عليپور زهرا مستانه لطفاله موصلي 2 1 مربي گروه مدارك پزشكي كارشناس ارشد مديريت خدمات بهداشتي دانشگاه علوم پزشكي هرمزگان مربي گروه فناوري اطلاعات سلامت دانشگاه علوم پزشكي زاهدان مجله پزشكي هرمزگان سال پانزدهم شماره دوم تابستان 90 صفحات 128-17 نويسنده مسي ول: جهانپور عليپور گروه فناوري اطلاعات سلامت دانشكده پيراپزشكي - دانشگاه علوم پزشكي زاهدان زاهدان - ايران تلفن: +98 917 187 6641 پست الكترونيكي: Jahanpour.alipour@yahoo.com دريافت مقاله: 89/4/27 چكيده مقدمه: سازمانهاي مراقبت بهداشتي كه با فناوري جديد تلهمديسين مواجهاند بسترهايي براي همكاري آموزش و مشاوره از راه دور ايجاد مينمايد. تلهمديسين استفاده از فناوري ارتباطات براي مراقبت باليني بيمار ميباشد. دستيابي به مراقبت در هرمزگان بدليل محروميت بسياري از مناطق و وجود جزاير مشكل بزرگي است. مطالعه حاضر امكان استفاده از تلهمديسين را بررسي ميكند. روش كار: اين پژوهش به صورت توصيفي - مقطعي انجام شد. جامعه پژوهش شامل: رياست دانشگاه واحد فناوري اطلاعات و متخصصين دانشگاه و حجم جامعه با حجم نمونه برابر بود. پژوهشگران با مراجعه حضوري دادهها را با استفاده از پرسشنامه استاندارد "ابزار سنجش تله مديسين " اراي ه شده از سوي Medicare گردآوري كردند. دادهها توسط نرمافزار SPSS مورد تحليل قرار گرفت. نتايج: از كل 141 متخصص %85/8 انجام مشاوره و %71/6 اراي ه آموزش را بهترين كاربردها بيان كردند. همچنين %68/8 متخصصين كمبود كادر فني و %66/7 هزينههاي اوليه را بزرگترين موانع بكارگيري تلهمديسين دانستند. %9/2 متخصصين تجربه اراي ه مشاوره از راه دور و %7/1 تجربه اراي ه آموزش از راه دور را داشتند. در دانشگاه برنامه استراتژيك پزشك پشتيبان و پشتيباني مناسب براي بكارگيري تلهمديسين وجود دارد. پهناي باند به طور متوسط 128 kbps ميباشد و تجهيزات ويدي و كنفرانس موجود نيست. نتيجهگيري: عليرغم وجود فرهنگ اجراي ي مطلوب با زيرساخت نامناسب موجود و سطح فعلي آگاهي متخصصين دانشگاه قادر به اراي ه خدمات تلهمديسين نيست. كليدواژهها: تلهمديسين مطالعات امكان سنجي - آموزش اصلاح نهايي: 89/9/15 پذيرش مقاله: 89/10/1 مقدمه: حيطه جديد مراقبت سلامت عرصه همكاري پزشكان بيمارستانها مراكز پزشكي و كارشناسان مالي و بيمهاي در يك محيط مجازي است كه در آن موضوع هدف سود و وسيله در سياستگذاري و مديريت مراقبت سلامت اطلاعات است (1). كاربرد تكنولوژي اطلاعات در صنعت سلامت به خصوص در بيمارستانها و مراكز پزشكي پتانسيل عظيمي را براي ارتقاي كيفيت خدمات اراي ه شده و همچنين كارايي و اثربخشي پرسنل ايجاد ميكند (2). توسعه سريع تكنولوژي و انفورماتيك سلامت بيمارستانها را براي اكتساب زيرساختها و مهارتهاي لازم براي اراي ه با كيفيتتر خدمات پزشكي پيشرفته تشويق كرده است (). امروزه سازمانهاي مراقبت سلامت با فناوري جديدي به نام تلهمديسين مواجهاند (4) كه كانالهايي را براي همكاري آموزش و مشاوره از راه دور ايجاد مينمايد.(5) تلهمديسين در واقع استفاده از فناوري ارتباطات براي مراقبت باليني بيمار ميباشد و شامل مكانيسمهاي مختلف اراي ه الكترونيك خدمات ميباشد. تلهمديسين ابزاري است كه اراي هدهنده را قادر به اراي ه خدمات
مراقبت بهداشتي به بيماران در مكانهاي دوردست ميكند. سيستمهاي تلهمديسين در چند دهه اخير متحول شدهاند و در دهه 1990 در نتيجه پيشرفتهاي عمده در تكنولوژي ارتباطات و كاهش هزينههاي تجهيزات و جابجايي رواج يافتهاند (6). در دهه 90 ميلادي دو نوع پيشرفت در زمينه فناوري بوجود آمد كه منجر به افزايش علاقه نسبت به تلهمديسين شد. مورد اول گسترش فزآينده سيستمهاي ارتباط از راه دور با پهناي باند بالا و سرعت بالا در سراسر جهان بود. مورد دوم ابداع وسايلي بود كه قادر به گرفتن و انتقال داده و تصاوير در قالب ديجيتال بودند (7). در تلهمديسين تنها سختافزار و نرمافراز نقش مهمي ندارند بلكه اراي هدهندگان مراقبت و كاربران نيز مورد توجه هستند (8). چهار عامل در موفقيت تلهمديسين دخيلاند : انگيزه درمانگران زيرساخت مناسب سرمايهگذاري مداوم و پشتيباني فني (9). Grisby بر طبق نظريه Bashshur عوامل سازماني تا ثيرگذار بر روي عدم موفقيت فناوري تلهمديسين در سازمانهاي اراي هكننده را ساز كارهاي و اين فناوري يعني برنامهريزي ناكافي طراحي ضعيف علايق و انتظارات متضاد گروهها نسبت به تلهمديسين ميداند. در واقع افرادي كه بايد تلهمديسين را بپذيرند از نظر تجربي نسبت به چگونگي بهبود زندگي بيماران و قابل اعتماد بودن آن اطمينان ندارند (10). بطور كلي ميتوان گفت كه وظيفه نسل فعلي حفظ كيفيت مراقبت با استفاده از نگرشي باز با استفاده از مزاياي فناوري است (11). در كشورهاي ديگر مطالعات متعددي درباره شرايط بكارگيري موارد جديد و ارزيابي سيستمهاي در حال استفاده انجام شده است. در كشور ما توجه به مباني نظري در زمينه سلامت الكترونيك از اواسط دهه قبل آغاز شده است و در ساليان اخير نيز اقداماتي براي اجراي بعضي از سيستمها و نرمافزارها ازجمله EMR و HIS و... انجام شده است. در زمينه تلهمديسين نيز موردي از اجراي تلهمديسين در خرمآباد در سال 185 در دومين همايش راهكارهاي توسعه استفاده از IT در دانشگاههاي علوم پزشكي گزارش شد. يك مورد از پايش از راه دور (Telemonitoring) نيز در سال 85 در بيرجند گزارش شده است (12). در بهمن 87 نيز طرحي با نام مپاد در بيمارستانهاي مسيح دانشوري و فيروزكوه شروع شده است كه قصد بكارگيري خدمات مشاوره از را دور را دارد (1) اما هنوز نتايج آن منتشر نشده است. همچنين بنياد شهدا و ايثارگران نيز بر آن است تا از اين فناوري براي اراي ه بهينه خدمات به جانبازان قطع نخاعي و بدحال استفاده كند (14). استان هرمزگان با داشتن وسعت جغرافيايي زياد و مناطق شهري و روستايي پراكنده و متعدد با كمبود متخصصين رشتههاي مختلف پزشكي مواجه است. از سوي ديگر اغلب مناطق موجود در استان جزء مناطق محروم محسوب ميشوند و قرار گرفتن بعضي مراكز در جزاير خليج فارس مراجعه مستقيم بيمار به متخصص و بطور كلي ملاقات بيمار با درمانگر را با معضلات و مشكلاتي روبرو كرده است. با توجه به اهميت مزايا ويژگيها و دشواريهاي بكارگيري اين فناوري پژوهش حاضر بر آن شد تا امكان استفاده از اين فناوري را در شرايط فعلي در دانشگاه علوم پزشكي هرمزگان سنجيده و در صورت لزوم راهكارهايي براي بكارگيري صحيح مو ثر و كاراي تلهمديسين اري ا ه نمايد. روش كار: اين پژوهش به صورت توصيفي - مقطعي بوده كه به منظور امكانسنجي اجراي تلهمديسين در دانشگاه علوم پزشكي هرمزگان انجام شد و محورهاي مورد مطالعه عبارت بودند از: موارد احتمالي استفاده از تلهمديسين تعيين موانع موجود براي بكارگيري تلهمديسين تعيين وضعيت آمادگي كادر درماني شاغل براي پذيرش فناوري تلهمديسين تعيين وضعيت فرهنگ اجرايي براي بكارگيري تلهمديسين و سنجش ميزان تطابق زيرساخت موجود با نيازهاي فني تلهمديسين. دادههاي پژوهش با استفاده از پرسشنامه استاندارد تحت عنوان "ابزار سنجش تله مديسين " جمعآوري شد كه از سوي مو سسه مديكير (Medicare) در كشور آمريكا براي ارزيابي ميزان آمادگي مو سسات داوطلب بكارگيري تلهمديسين طراحي شده است و بنابراين نيازي به سنجش روايي و پايايي آن نبوده است. مو سسه مديكير يك نهاد تا ثيرگذار در تعيين سياستهاي مراقبت سلامت و موارد مرتبط با بازپرداخت ميباشد. اين پرسشنامه داراي سه قسمت ميباشد كه قسمت اول آن توسط عاليترين مقام اجرايي سازمان (رياست دانشگاه) قسمت دوم توسط مسي ول واحد فناوري اطلاعات و قسمت سوم توسط 129
متخصصين شاغل در دانشگاه تكميل شد. بنابراين در اين مطالعه جامعه آماري عبارت بودند از رياست دانشگاه مسي ول واحد فناوري اطلاعات دانشگاه و 27 متخصص شاغل در دانشگاه علوم پزشكي هرمزگان (جمعا 29 نفر). حجم جامعه با حجم نمونه برابر بود. لذا نمونهگيري انجام نشد. پژوهشگران با مراجعه حضوري به قسمتهاي مختلف دانشگاه و مصاحبه با دست اندركاران امر دادههاي مورد نياز را جمعآوري نمودند. طي دو بار مراجعه از متخصص 27 مربوطه 141 نفر پرسشنامه را تكميل نمودند. دادههاي گردآوري شده توسط پرسشنامه وارد نرم افزار SPSS شد و با استفاده از روشهاي آمار توصيفي مانند فراواني و درصد و ميانگين مورد تحليل قرار گرفت. نتايج: از كل 141 فرد تكميلكننده پرسشنامه 100 نفر (70/9 درصد) مذكر و 41 نفر (29/1 درصد) مو نث بودند. 112 نفر (79/4 درصد) متخصص و 29 نفر (20/6 درصد) فوق تخصص بودند كه تمامي پزشكان فوق تخصص در مركز استان حضور داشتند. 49 نفر (4/8 درصد) عضو هيا ت علمي بودند. 96 نفر (68/1 درصد) در مركز استان و 45 نفر (1/9 درصد) در شهرستانهاي استان مشغول بودند. در اين تحقيق منظور از متخصصين پزشكان داراي تخصص يا فوق تخصص ميباشد. در ضمن چون در بسياري از رشتههاي فوق تخصص تعداد پزشكان محدود بود تقسيمبندي آنها بر اساس تخصصشان انجام شد. علاوه بر اطلاعات دموگرافيك فوق يافتههاي پژوهش در قالب سه جدول اراي ه شدهاند كه به ترتيب عبارتند از جدول شماره (1) توزيع فراواني پزشكان بر اساس نوع تخصص جدول شماره (2) اولويتبندي خدمات مورد استفاده در تلهمديسين از ديدگاه متخصصين و جدول شماره () اولويتبندي موانع بكارگيري تلهمديسين از ديدگاه پزشكان آورده شده است. جدول شماره 1- توزيع فراواني پزشكان بر اساس نوع تخصص درصد تعداد تخصص رديف 9/9 14 داخلي 1 /5 5 قلب 2 6/4 9 چشم 4/ 6 ENT 4 2/8 4 كليهو مجاري ادرار 5 6/4 9 بيهوشي 6 1/4 2 راديولوژي 7 2/1 پاتولوژي 8 8/5 12 زنانو زايمان 9 12/1 17 اطفال 10 2/1 جراحي اعصاب 11 8/5 12 جراحي عمومي 12 1/4 2 بيماريهاي عفوني 1 2/1 پوست 14 /5 5 ارتوپدي 15 2/1 طب اورژانس 16 /5 5 روانپزشكي 17 2/8 4 مغزو اعصاب 18 14/2 20 نامشخص 19 100 141 جمع جدول شماره 2- اولويتبندي خدمات مورد استفاده در تلهمديسين از ديدگاه متخصصين بدون نظر مخالف موافق نوع خدمت درصد تعداد درصد تعداد درصد تعداد 7/8 11 6/4 9 85/8 121 انجام مشاوره 16 29 7/8 11 71/6 101 اراي ه آموزش 22 1 17 24 61 56 ارجاع بيماران 4 48 11/ 16 54/6 77 خريد تجهيزات 4 48 14/9 21 51/1 72 اراي ه مراقبت ١٣٠
جدول شماره - اولويتبندي موانع بكارگيري تلهمديسين از ديدگاه متخصصين موانع بكارگيري كمبود كادر فني هزينههاي اوليه مشكلات بيمهو بازپرداخت هزينههاي جاري كمبود كادر پزشكي آموزش نگرش كاركنان مشكلات صدورمجوز محدوديت زماني مقاومت كادرپزشكي مساي ل مربوط به محرمانگي رقابت تعداد 97 اساسي درصد 68/8 تعداد 6 جزي ي درصد 25/5 مانعي نيست تعداد 8 درصد 5/7 9/2 14/2 12/8 11/ 19/1 20/6 25/5 19/1 27 1/2 4/ 1 20 18 16 27 29 6 27 8 44 61 2/4 19/1 27 / 29/1 8/ 7/6 49/6 41/8 40/4 6/2 27 8 47 41 54 5 70 59 57 51 66/7 66/7 60/ 55/ 51/8 41/1 6/2 1/2 1/2 28/4 20/6 94 94 85 78 7 58 51 44 44 40 29 اكثريت متخصصان كمبود كادر فني هزينههاي اوليه و مشكلات بيمهاي و بازپرداخت را موانع اساسي بكارگيري تلهمديسين اعلام كردند و كماهميتترين موانع بيان شده نيز رقابت و مشكلات مرتبط با محرمانگي بودند. همچنين يافتههاي حاصل از پژوهش نشان داد كه 1 نفر (9/2 درصد) تجربه اراي ه مشاوره بوسيله تلهمديسين را داشتند. 45 نفر (0/5 درصد) اظهار اطلاع درباره ارتباط همزمان ويدي ويي ) Video- ( Streaming بعنوان مكانيسم دريافت مواد آموزشي از طريق اينترنت نمودند. تنها 10 نفر (7/1 درصد) اعلام نمودند كه برنامههاي آموزش پزشكي از راه دور اراي ه دادهاند. از افراد مورد مطالعه نفر تجربه 1 بار 1 نفر تجربه بار 1 نفر تجربه 4 بار 1 نفر تجربه 5 بار و 1 نفر تجربه 10 بار اراي ه برنامههاي آموزش پزشكي از راه دور داشتند. از 14 نفر باقيمانده كه تجربه اراي ه برنامههاي آموزش پزشكي از راه دور را نداشتند 82 نفر (58/2 درصد) تمايل به اراي ه چنين آموزشهايي داشتند و 6 نفر (4/ درصد) اعلام عدم آمادگي اراي ه چنين آموزشي كردند و 46 نفر نظر خاصي اعلام نكردند. (2/6 درصد) نيز در مورد فرهنگ اجرايي يافتهها نشان داد كه دانشگاه داراي برنامه استراتژيك دربرگيرنده تلهمديسين ميباشد هيا ت ري يسه و رياست دانشگاه از اجرا و بكارگيري تلهمديسين حمايت ميكنند. پزشك پشتيبان (Champion) تلهمديسين در دانشگاه وجود دارد اما تاكنون خدمات تلهمديسين در دانشگاه اراي ه نشده است. مشكلات مهم اراي ه مراقبت از ديدگاه رياست دانشگاه دستيابي به مراقبت اوليه مراقبت اورژانس و مراقبت تخصصي بيان شد. مهمترين كمبودهاي خدمات پزشكي نيز در دانشگاه علوم پزشكي هرمزگان عبارت بود از: خدمات راديولوژي پاتولوژي. طب اورژانس بيماريهاي عفوني زنان و زايمان و بيماريهاي عفوني. در مورد زيرساختها نيز دادههاي گردآوري شده بيانگر آن بود كه تمامي مراكز وابسته به دانشگاه به اينترنت دسترسي دارند. اين اشتراك در ورودي به صورت اختصاصي (به اين معنا كه كاربران خارج از دانشگاه به آن دسترسي ندارند) بوده و پهناي باند ورودي نيز 4 Mbps ميباشد. اما استفاده از آن به صورت اشتراكي بوده و با توجه به تعداد زياد كاربران پهناي باند براي هر مركز به طور متوسط kbps 128 ميباشد. در ضمن دانشگاه فاقد تجهيزات ويدي و كنفرانس مورد نياز در فرآيند تلهمديسين ميباشد. بحث و نتيجهگيري: به نظر ميرسد پزشكان به ترتيب انجام مشاوره اراي ه آموزش ارجاع بيماران خريد تجهيزات و اراي ه مراقبت را اولويتهاي استفاده از تلهمديسين در صورت امكان استفاده از تلهمديسين ميدانند. پژوهشي تحت عنوان قابليتها و موانع كه گروه پايش و منفعتهاي اقتصادي در آمريكا انجام داد مشخص كرد كه جذابترين جوانب تلهمديسين عبارتند از: پاسخ سريع به موضوعات مراقبت سلامت پايش بيماران داراي بيماري مزمن و ساكن در مناطق دوردست اراي ه اولين سطح مراقبت در مناطق دوردست واكنش سريع پزشكي پس از يك حادثه مراقبت خانگي جبران كمبود متخصصين مجرب و كاهش هزينهها (15). نكته قابل توجه در اين پژوهش اين بود كه اهميت كاهش هزينهها به اندازه خصوصيات مرتبط با عملكرد تلهمديسين (مانند اراي ه پاسخ سريع و پايش بيماران) مورد توجه قرار نگرفت. به اعتقاد 11
پژوهشگران اگر كاهش هزينهها به كاهش پرداختها و كاهش هزينههاي واقعي تعبير ميشد شايد نتايچ تغيير ميكرد (15). Debnath نيز در پژوهشي با نام تحليل فعاليت تلهمديسين در انگلستان بيشترين موارد استفاده از تله مديسين را طي سالهاي 1991 تا 200 آموزش طب اورژانس پزشكي عمومي و رشتههاي وابسته اعلام كرد (16). با توجه به يافتههاي حاصل از اين پژوهش و نتايج پژوهشهاي مشابه ميتوان نتيجه گرفت كه موارد استفاده از تلهمديسين تا حدي مشابه بوده اما سطح زيرساخت فناوري اطلاعات و ارتباطات و ماهيت بخش سلامت هر كشور بر روي قابليتهاي تلهمديسين آن كشور تا ثير ميگذارد كه در اين باره در قسمت زيرساخت بيشتر بحث خواهد شد. راجع به موانع استفاده از تلهمديسين يافتههاي پژوهش نشان داد كه از ديدگاه پزشكان مهمترين موانع به ترتيب اولويت عبارت بودند از: كمبود كادر فني هزينههاي اوليه مشكلات بيمه و بازپرداخت هزينههاي جاري و كمبود كادر پزشكي و كمبود كادر آموزشي لازم. همچنين نگرش كاركنان مشكلات صدور مجوز محدوديت زماني مقاومت كادر پزشكي مساي ل مربوط به محرمانگي و رقابت را بعنوان موانع با اولويت كمتر بيان كردند. تحقيقات مختلف موانع متعددي را در جهت استفاده و بكارگيري تلهمديسين ذكر ميكنند. پژوهش" قابليتها و موانع تلهمديسين" موانع عمده و رايج استفاده از تلهمديسين را اين گونه معرفي ميكند: مقاومت شديد اراي هدهندگان محلي مراقبت سلامت و ترس از دست دادن شغل پوشش ناكافي بيمه كيفيت پاي ين تشخيص يا مراقبت و هزينههاي خريداري. در اين پژوهش ناتواني ساز و كارهاي فعلي در پذيرفتن تغيير به عنوان مانع عمدهاي حتي بزرگتر از ترس از كاهش كيفيت مراقبت در نظر گرفته شده است (15). بنابراين تدارك سيستم تلهمديسين مستلزم مديريت مو ثر تغيير ميباشد (17). Jennet و همكاران نيز مقاومت كادر پزشكي را فاكتوري مهم در مسير موفقيت تلهمديسين دانستهاند (18). متخصصين دخيل بايد درباره مفيد بودن و امكان اجرايي روشهاي جديد متقاعد شده و مشاركت فعال آنان در خدمات تلهمديسين براي ايجاد علاقه و پشتيباني آنها از پروژه مهم است (19). مطالعات ديگر نشان داده كه ترديدها و نگرانيها در ابتداي بكارگيري تلهمديسين پس از اجراي موفقيتآميز آن به علاقه و تمايل تبديل شده است (20). همچنين مطالعه Debnath موانع بكارگيري تلهمديسين در بريتانيا را محدوديتهاي مالي فقدان زيرساخت نگراني درباره موارد پزشكي قانوني (Medicolegal) و مقاومت در برابر تغيير اعلام كرد. اين مطالعه عدم امكان تعامل از نزديك با بيمار را مانع از مشاركت فعال بعضي از متخصصين ميداند (16). Mengistu و همكاران در مطالعهاي با عنوان "مدل انتقال تلهمديسين براي صحراي آفريقا" ديگر موانع استفاده گسترده از تلهمديسين را چنين ذكر ميكند.: كمبود منابع زيرساختهاي ضعيف ارتباط از راه دور عوامل انساني (پهناي باند) و سازماني استانداردها و سياستها و موضوعات اجتماعي - اقتصادي. اين مطالعه تا كيد ميكند كه تلهمديسين در فقدان زيرساخت نميتواند موفق باشد و به كار خود ادامه دهد (21). سرمايهگذاري درباره تلهمديسين به اين نكته بستگي دارد كه تلهمديسين در مقايسه با ساير شكلهاي اراي ه خدمت چه ويژگيهاي مثبتي دارد. بحثها درباره هزينه تلهمديسين بيشتر محدود به موارد مرتبط با بودجه ميشود و ديد فراگير اقتصادي ندارد. تصميمگيري درباره هزينه چنين برنامههاي گستردهاي بايد ديدگاههاي مختلف بيماران متخصصين مراقبت سلامت و سازمانهاي سرمايهگذار را در مراقبت سلامت در برگيرد (19). در مطالعهاي كه توسط Kennedy و Yellowlees در مورد دو مركز سلامت روستايي انجام شد كه از خدمات تله درماتولوژي استفاده ميكردند. اين مطالعه مشخص كرد كه (در مقايسه با روش سنتي) از ديدگاه اجتماعي هزينهها كاهش يافته اما از ديدگاه اراي هدهنده 4 برابر افزايش يافته است. گرچه ديدگاه اراي هدهنده مهم است اما تنها يكي از عوامل دخيل در تصميمگيري است و با تكيه بر ديدگاه اجتماعي استفاده از تله درماتولوژي توجيهپذير است. انتخاب ديدگاه اجتماعي و اجتناب از تمركز صرف بر صرفهجويي در هزينهها روش مطلوبي است كه مانند ديگر جوانب مراقبت سلامت نيازمند پشتيباني سياسي و اداري ميباشد (22). Wooten و Tahir مطالعه نيز در مورد يك سيستم آزمايشي تلهمديسين در مالزي علل عدم موفقيت آن را اين چنين مشخص كرد: عدم هماهنگي سيستم سنتي و تلهمديسين در ١٣٢
ارجاع بيمار تغيير هماهنگكنندگان تلهمديسين پهناي باند كم و عدم قابليت اعتماد به شبكه ضعف در ارتقاء و مديريت تغييرات ناشي از بكارگيري تلهمديسين (2). مساي ل مرتبط به مجوز نيز يكي از مشكلات عمده اجراي مشاوره از راه دور در كشور آمريكا شناخته شده است (24). مقايسه نتيجه اين پژوهش با پژوهشهاي مشابه بيانگر اين مهم است كه تقريبا تمامي موانع حاصله از نتايج اين پژوهش در مطالعات ديگر نيز مدنظر قرار گرفتهاند هر چند كه ترتيب اولويتبندي موانع تا حدي متفاوت با اين پژوهش بوده است كه ميتواند ناشي از تفاوت نگرشها مكانيزم اراي ه مراقبت و سطح زيرساخت در آن كشور باشد. در ارتباط با تجربه و آشنايي نتايج پژوهش بيانگر آنست كه فقط 45 نفر (0/5 درصد) از پزشكان راجع به ارتباط همزمان ويدي ويي آشنايي داشتند همچنين 10 نفر (7/1 درصد) تجربه اراي ه آموزش پزشكي از راه دور را داشتند و تنها 7 نفر (5 درصد) بيان كردند كه تجربه اراي ه مشاوره از راه دور را داشتند. يكي از عوامل موفقيت تلهمديسين داشتن برنامه آموزش رسمي براي آگاه كردن كاربران از اقدامات و فناوريهاي تلهمديسين ميباشد.(25) بخصوص بايد قابليتهاي تلهمديسين به خوبي به اراي هدهندگان مراقبت (پزشكان) آموزش داده شود (26). اهميت وجود كادر آموزشي در تحقيقات مختلف مورد تا كيد قرار گرفته است (18 و) چون تلهمديسين به شدت به پذيرش پزشكان وابسته است اهميت اراي ه آموزش به آنان اهميت دوچنداني دارد (21). مقايسه نتايج پژوهش حاضر با ديگر مطالعات نشانگر اهميت آموزش پزشكان ميباشد كه پزشكان در اين زمينه نيازمند آموزش بيشتر ميباشند و در واقع يكي از كاستيهاي دانشگاه براي بكارگيري تلهمديسين عدم آشنايي و تجربه پزشكان ميباشد. در مورد فرهنگ اجرايي يافتهها نشان داد كه دانشگاه داراي برنامه استراتژيك دربرگيرنده تلهمديسين ميباشد هيا ت ري يسه و رياست دانشگاه از اجرا و بكارگيري تلهمديسين حمايت ميكنند. پزشك پشتيبان تلهمديسين نيز در دانشگاه وجود دارد. همچنين نتايج مطالعات مشابه به صورت ذيل ميباشد: Jenett و همكاران سياستهاي مكتوب را بعنوان وسيلهاي براي ايجاد آمادگي سازماني در انتخاب سلامت از راه دور معرفي كردهاند (27). او همچنين در مطالعه ديگري بر اهميت جوانب مختلف برنامهريزي (ارزيابي استراتژيك تلهمديسين آناليز و ارزيابي نيازها و برنامههاي شغلي) و آمادگي محل كار (آماده كردن كادر موردنياز در اختيار گرفتن هماهنگكننده تلهمديسين و آمادگي فني) در موفقيت تلهمديسين تا كيد كرده است و بيان داشته كه آمادگي سازماني مفهومي چند بعدي ميباشد كه با برنامهريزي و محيط كاري ارتباط دارد. درك بهتر فاكتورهاي دخيل در آمادگي سازماني از خطاهاي پرهزينه در بكارگيري تلهمديسين جلوگيري ميكند. آمادگي سازماني نيازمند ارزشيابي منظم است و براي موفقيت درازمدت امري حياتي است (18). آمادگي بيشتر سازمان به كاهش خطر و نتيجه موفقيتآميزتر منجر ميشود.(28) بعلاوه يكي ديگر از فاكتورهاي بسيار مهم در اين حيطه حمايت سازماني جهت كمك به موفقيت پروژه تلهمديسين ميباشد (29 0). نقش رهبري فعال سازمان و عضو بودن رهبر در تيم بكارگيري تلهمديسين نيز از اهميت بسزايي برخوردار است (1). پزشك پشتيبان به عنوان وكيل سازمان كار كرده نقش رهبري را در جمعآوري نظرات پزشكان و گروههاي كاربر ايفا ميكند و اطمينان خاطر ميدهد كه پزشكان وروديهاي كافي در فرآيند تصميمگيري داشتهاند (2). پژوهشهاي ديگري نيز درباره جوانب سازماني دخيل در موفقيت و اجراي تلهمديسين انجام شدهاند كه عمدتا بر خصوصيات سازماني و فعاليتهايي مانند گرايش به يادگيري () اجتناب از عدم قطعيت (4) بازاريابي موفق سيستم تلهمديسين (5) و وجود سيستمهاي اطلاعرساني مناسب در داخل سازمان تمركز داشتهاند (5). مهمترين نكته از ديدگاه پژوهشگران مختلف اهميت وچود برنامه كاري مكتوب و رسمي براي برقراري سودمندي سيستم ميباشد (6 7). مطالعه سيستم تلهمديسين در بيمارستانهاي كودكان شراينز وجود افراد مجرب و توانا براي پشتيباني از بيماران در استفاده از تلهمديسين و رضايت كلي بيماران را بعنوان درسهاي كلي موفقيت تلهمديسين مطرح كرد (8). با توجه به مباحث بالا ميتوان نتيجه گرفت كه عناصر سازماني و اجرايي لازم براي بكارگيري موفقيتآميز تلهمديسين در دانشگاه وجود دارد و يكي از نقاط قوت دانشگاه براي اجراي اين خدمات فرهنگ اجرايي مطلوب براي بكارگيري تلهمديسين ميباشد. در مورد زيرساخت 1
نيز يافتهها بيانگر آن بود كه تمامي مراكز وابسنه به دانشگاه به اينترنت دسترسي دارند. اما پهناي باند عملي و قابل استفاده براي كاربران 128 kbps ميباشد. همچنين در دانشگاه تجهيزات ويدي و كنفرانس وجود ندارد. زيرساختهاي ارتباط از راه دور و اتصالات اينترنتي (پهناي باند) از طريق قابليت دسترسي امنيت و مقرون به صرفه بودن بر نتايج تلهمديسين تا ثير ميگذارد. تصميمگيران و سياستگذاران بخش سلامت بايد تلهمديسين را بعنوان بخشي از حوزه وسيع اراي ه خدمات سلامت در نظر بگيرند. براي استفاده از تلهمديسين يك كشور به زيرساخت اساسي ICT نياز دارد. در دسترس بودن يا محدوديت زيرساختهاي ارتباطي و پهناي باند نوع و هدف برنامههاي مورد استفاده را مشخص ميكند (21). دو روش عمده تلهمديسين عبارتند از: 1- ارتباط ويدي و كنفرانس همزمان يا در اين نوع تعامل بين دستاندكاران بصورت فوري و آني انجام ميشود. 2- تلهمديسين ذخيره و انتقال forward) ( store and يا از قبل ثبت شده يا ناهمزمان. در اين روش اطلاعات به شكل الكترونيك يا ديجيتال جمعآوري شده و براي دستاندكاران ديگر ارسال ميشود. اين كاربر سپس اطلاعات را مورد مطالعه قرار داده و گزارش خود را براي فرستنده اصلي ارسال ميكند (2 9). نوع اول نياز به پهناي باند بسيار بالا دارد اما نوع دوم را با پهناي باند كم نيز ميتوان انجام داد (9). بايد توجه داشت كه تكنولوژي همزمان و دسترسي اينترنتي از طريق ماهواره معمولا هزينهبر هستند (21). يكي از مشكلات رايج كشورهاي در حال توسعه پهناي باند كم است. در اين صورت بهترين موارد استفاده از تلهمديسين آموزش مداوم پزشكي از راه دور و مشاره از راه دور ميباشد (40). بعنوان مثال استفاده از تلهمديسين با پهناي باند كم (112-128kb/s) براي انجام مشاوره پزشكي خانواده در كشور آمريكا اثربخشي مشاوره از راه دور و همچنين رضايت بيماران اراي هدهندگان محلي و متخصصين دانشگاهي را نشان داد و تا ييد كرد كه مشاوره از طريق تلهمديسين در مقايسه با مشاوره تلفني كيفيت مراقبت را افزايش ميدهد (24). مطالعه ديگري نيز غربالگري از طريق تلهمديسين داراي پهناي باند كم را يك فناوري مو ثر دانست كه ميتواند بصورت كارا و اثربخش بيماران جراحي را در مناطق دوردست مورد غربالگري قرار دهد (41). پهناي باند تنها مشكل زيرساخت نيست بلكه پايداري شبكه (2) عدم دسترسي به اينترنت خارج از شهرهاي بزرگ در كشورهاي در حال توسعه (40) و هزينههاي دسترسي نيز از ديگر مشكلات موجود است (21). رسانه انتقال دادهها و تجهيزات مورد استفاده در سرويس تلهمديسين نيز بايد براي پشتيباني از اقدامات رايج مناسب باشد. بايد اطمينان حاصل نمود كه سختافزار و نرمافزار موجود ميتواند عمليات موردنظر را با هزينههاي مناسب انجام دهد و پشتيباني مناسب فني نيز موجود است (19). انتخاب نرمافزارها و سايتهاي تلهمديسين بايد بر اساس مطالعه عملي انجام شده و سيستم نيز بايد حتيالامكان كاربرپسند باشد (17). مقايسه پژوهش حاضر با پژوهشهاي مشابه حاكي از آن است كه در زمينه زيرساخت دانشگاه با كمبود پهناي باند مواجه ميباشد و به شرط پايداري شبكه تنها قادر به اراي ه فناوري تلهمديسن به شيوه ذخيره و ارسال (ناهمزمان) ميباشد. به طور كلي ميتوان نتيجه گرفت كه مهمترين اولويتهاي پزشكان راجع به استفاده از تلهمديسين اراي ه مشاوره اراي ه آموزش و ارجاع بيماران بود. همچنين پزشكان مهمترين موانع را كمبود كادر فني مشكلات بيمه و بازپرداخت هزينههاي اوليه هزينههاي جاري و كمبود كادر پزشكي بيان كردند. يافتهها نياز پزشكان به آموزش اساسي در زمينه تلهمديسين را ضروري جلوه ميدهد. فرهنگ اجرايي براي اجراي تلهمديسين نيز در سطح مناسبي وجود دارد. پهناي باند فعلي دانشگاه تنها پاسخگوي استفاده در پايينترين سطوح تلهمديسين است و لذا افزايش پهناي باند و فراهمسازي زيرساخت فناوري لازم جهت استفاده بهينه از فناوري تلهمديسن ضروري است. سپاسگزاري: اين پژوهش با حمايت معاونت پژوهشي دانشگاه علوم پزشكي هرمزگان و در چارچوب طرح تحقيقاتي انجام شد. در ضمن از رياست دانشگاه واحد فناوري اطلاعات و كليه متخصصين دانشگاه علوم پزشكي هرمزگان كه در اين مطالعه همكاري لازم را با پژوهشگران بعمل آوردند قدرداني ميگردد ١٣٤
References منابع 1. Mihova P, Vinarova J, Petrov A, Penjurov I. Milestone Before/After Analysis of Telemedicine Implementation. Том 7, 1; 2009:65-67. 2. Scott RE. e-records in health - preserving our future. Int J Med Inform. 2007;76:427-41.. Judi HM, Razak AA, Shaari N, Mohamed H. Feasibility and Critical Success Factors in Implementing Telemedicine. Information Technology Journal. 2009;8:26-2. 4. Bangert D, Doktor R. The role of organization culture in management of clinical e-health systems, proceeding of 6th Hawaii international Conference on System Sciences. 200 Jan 6-9: Hawaii, USA. 5. Bagayoko CO, Mϋller H, Geissbuhler A. Assessment of Internet- based tele-medicine in Africa (the RAFT ptoject). Comput Med Imaging Graph. 2006;0:407-416. 6. Ostbye T, Hurlen P. The Electronic House Call. Consequences of telemedicine consultation for physicians, patients and society. Arch Fam Med. 1997;6:266-271. 7. Strode SW, Gustke S, Allen A. Technical and Clinical Progress in Telemedicine. JAMA. 1999;281:1066-1068. 8. Atkinson C, Eldabi T, Paul RJ. Pouloudin integrated approaches to health informatics research and development. Logistics Information Management. 2002;15:18-152. 9. Kellogg ND, Lamb JL, Lukefahr JL. The use of telemedicine in child sexual abuse evaluations. Child Abuse Negl. 2000;24:1601-1612. 10. Dargahi H. An investigation about attitude of clinical physicians in the implementation of telemedicine technology in tums hospitals. The Journal of Tehran Faculty of Medicine. 2005;6:99-107. [Persian] 11. Schlag M, Moesta KT, Rakovsky S, Grachwe G. Telemedicine: The New Must for Surgery. ARCH SURG. 1999;14:1216-1221. 12. Najafi-Semnani M, Simforoosh N, Bahlgerdi M, Ghazizadeh M, Hoseinpour H. Real-time point to point wireless intranet connection: first implication for surgical demonstration, decision making and telementoring in laparoscopy in Iran. Journal of Birjand University of Medical Sciences. 2007;14:60-66. [Persian] 1. Inauguration of MAPAD plan in Jun 2009 (cited Oct 2009). Available From: URL:http://www.sbmu.ac.ir/SITEDIRECTORY/ZAEEMHASPITAL/Pages/mapad.aspx. [Persian] 14. Telecare specific for unwell disabled (cited Oct 2009). Available From: URL:http://www.rasesh.ir/index.php?option=com (in Persian) 15. Telemedicine survey reports. telemedicine enablers and barriers(cited May 2010). Available from: URL: http://www.monitortechnologies.net/downloads/telemedicine_survey.pdf. 16. Debnath D. Activity Analysis of telemedicine in UKJ. Postgrad Med. 2004;80:5-8. 17. Yelloelees PM. successfully Developing a Telemedicine System. J Telemed Tele Care. 2005;11:1-5. 18. Jennett P, Yeo M, Pauls M, Grahom J. Organizational readiness for telemedicine: implications for success and failure. J Telemed Telecare. 200;9:27-0. 19. Hailey D. Technology and Managed care: Is telemedicine the right tool for rural communities. J Postgrad Med. 2005;51:275-278. 20. Whitten P, Cook D, Kinqsley C, Swirczynski, Doolittle G. School-based telemedicine: teachers', nurses', and administrators' perceptions. J Telemed Telecare. 2000;6:129-12. 21. Mengistu k, Mbarika V, Tsuma C, Wilkerson D, Tan J. A Telemedicine transfer model for Sub-Saharan Africa. Proceedings of the 41 st Annual Hawaii International conference: 2008 Jan 7-10: Havaii, USA. 15
22. Kennedy C, Yellowlees P. A community-based approach to evaluation of health outcomes and costs for telepsychiatry in a rural population: preliminary results. J Telemed Telecare. 2000;6:155-157. 2. Wooton R., Tahir MSM. Understanding Health Communication Technologies. San Francisco: Jossey-Bass Press; 2004:11-18. 24. Norris T, Hart GL, Larson EH, Tarczy-Hornoch P, Masuda D, Fuller S, et al. Low Bandwidth, Low-Cost Telemedicine Consultations in Rural Family Practice. J Am Board Fam Pract. 2002;15:12-127. 25. Blignault I, Kennedy C. Training for telemedicine. J Telemed Telecare, 1999;5:112-114. 26. Whitten P, Eastin MS, Davis S. Telemedicine in the Michigan upper peninsula region: An evaluation of the first five years. J Telemed Telecare. 2001;7:288-299. 27. Jennett P, Jackson A, Ho K, Healy T, Kazanjian A, Woollard R, et al. The essence of telehealth readiness in rural communities: an organizational perspective. Telemed J E Health. 2005;11:17-145. 28. Demiris G, Patrick T, Khatri N. Assessing Home care Agencies Readiness for Telehealth. AMIA Annu Symp Proc. 200: 825. 29. Whitten P, Kuwahara E. A multi-phase telepsychiatry programme in Michigan: organizational factors affecting utilization and user perceptions. J Telemed Telecare. 2004;10:254-261. 0. Edward M, Patel AC. Telemedicine in the state of Maine: A model for growth driven by rural needs. Telemed J E Health. 200;9:25-9. 1. Patterson J, Shulman GM. Understanding Health Communication Technologies. San Francisco: Jossey-Bass Press; 2004:59-68. 2. Mastaneh Z, Alipour J, Hayavi Haghighi MH. Managing helath care information systems: A practical approach for health care executives. Wagar KA, Lee FW, Gluser JP, Burns LR. Bandar Abbas: Rasoul Press; 2010,167-171. [Persian]. Bangert D, Doktor R. Implementing store-and-forward telemedicine: Organizational issues. Telemed J E Health. 2000.6:55-60. 4. Bangert D, Doktor R. The culter's role in management of clinical e-health systems. Telemedicine Journal and e- Health. 200;9:59. 5. Welsh TS. Organizational structure of telehealth care: an examination of four types of telemedicine systems. Tennessee. Memphis Press; 2002:189. 6. Smith DL. The relationship between financial indicators and the deployment of telemedicine. Alabama: Birmingham Press; 2001:152. 7. Avery S. California telehealth and telemedicine center activities to improve healthcare access. Telemed J E Health. 200;9:7. 8. Niederpruem ML. Telemedicine at Shringers Hospitals for Children, in Understanding Health Communication Technologies. San Francisco: Jossey Bass Press; 2004:0-6. 9. Abdelhak M, Grostick S, Hanken AM, Jacobs E. Health Information: Management of a Strategic resource. rd ed. Philadelphia:W.B.Saunders Press; 2007. 40. Geissbuhler A, Ly O, Lovis C, ĹHaire JF. Telemedicine in Western Africa: Lessons Learned from a pilot Project in Mali, perspectives and Recommendations. AMIA Annu Symp Proc. 200:249 25. 41. Lee S, Broderick TJ, Haynes J, Bagwell C, Doan CR, et al. The Role of Low-bandwidth Telemedicine in Surgical Prescreening. J Pediatr Surg. 200;8:1281-128. ١٣٦
Feasibility study of telemedicine implementation in Hormozgan university of medical sciences M.H. Hayavi Haghighi, MSc 1 J. Alipour, MSc 2 Z. Mastaneh, MSc 1 L. Mouseli, MSc Instructor Department of Medical Records 1, Maser of Health Management 2, Hormozgan University of Medical Sciences, Bandar Abbas, Iran. Instructor Department of Health Information Technology 2, Zahedan University of Medical Sciences, Zahedan, Iran. ABSTRACT (Received 18 Jul, 2010 Accepted 22 Dec, 2010) Correspondence: J. Alipour, MSc. Department of Health Information Technology, Faculty of Paramedical, Zahedan University of Medical Sciences. Zahedan, Iran Tel:+98 917 187 6641 Email: jahanpour.alipour@yahoo.com Introduction: Health care organizations encounter with new telemedicine technology create channels for cooperation, education and teleconsultation. Telemedicine is a technology communication for clinical care of patients. Achieving health care in Hormozgan province is a great problem because of its privation and existence of Islands. This study review the possibility of use of telemedicine in Hormozgan. Methods: This study was descriptive- cross sectional. Research population included: chancellor, information technology manager and medical specialists. Sample size was the same as population size. Necessary data were gathered by standard questionnaire called telemedicine measurement tool rendered by Medicare. Data analysis was done by using SPSS software. Results: from total of 141 specialists, 85.5% of them indicated consultation and 71.6% of them indicated education as the best usage of telemedicine technology. Lack o technical staff and initial costs were respectively indicated by 68.8% and 66.7% of the specialist as the main barriers of telemedicine implantation. 9.2% of them have experienced teleconsultation and 7.1% tele-education. Strategic plan, supporter physicians and suitable support for implementation of telemedicine exists. Internet bandwidth was 128 kbps in average and there were no videoconferencing supplements. Conclusion: Despite existence of optimal administrative culture, with existing inappropriate infrastructure and current level of specialist's knowledge, university is not able to render telemedicine services. Key words: Telemedicine Feasibility Studies - Education 17